Problematyka zapewnienia bezpieczeństwa w środowisku szkolnym znalazła się w ostatnich latach w centrum zainteresowania władz oświatowych, a także rodziców uczniów. W szkole dochodzi bowiem, coraz częściej do zdarzeń, które mogą bezpośrednio zagrażać bezpieczeństwu i zdrowiu, a czasem również życiu uczniów. Właściwa reakcja wychowawcy, pedagoga, dyrekcji szkoły, adekwatna do zaistniałego zdarzenia oraz powiadomienie w razie potrzeby stosownych instytucji – dają gwarancję, że podjęte działania będą skuteczne – zapewnią bezpieczeństwo.
Bezpieczeństwo uczniów w szkole jest wartością stawianą na pierwszym miejscu przez większość rodziców. Rodzice oczekują aby szkoła była bezpieczna, liczą na kompetencje nauczycieli oraz wysoki poziom nauczania
Posyłając dzieci do szkoły rodzice ufają, że będą one bezpieczne. Nauczyciele biorą na siebie odpowiedzialność za pobyt dzieci w szkole. Dyrektorzy dbają o organizacyjną i merytoryczną stronę edukacji, zwracając uwagę na dobór personelu, jego doskonalenie, relacje pomiędzy szkołą a rodzicami oraz ogólny wizerunek szkoły. Jedną z najważniejszych kwestii, która powraca w nieregularnym rytmie zdarzających się drastycznych incydentów, jest bezpieczeństwo uczniów i personelu.
Wydarzenia ostatnich dni związane z atakiem i zabójstwem ucznia w jednej z warszawskich szkół, wstrząsnęły rodzicami, nauczycielami i uczniami. Dyrektorzy szkół zostali zobligowani do przeanalizowania sytuacji na terenie swoich szkół, przeprowadzenia dodatkowych spotkań z uczniami, rodzicami i nauczycielami, podczas których zostały przedstawione procedury bezpieczeństwa obowiązujące na terenie danej placówki oraz osoby i instytucje, do których można zgłosić się o wsparcie w sytuacjach wymagających pomocy psychologiczno – pedagogicznej i wychowawczej.
Nasze liceum od początku istnienia stawia na bezpieczeństwo swoich uczniów. Pomaga nam w tym:
monitoring wizyjny,
dyżury międzylekcyjne,
bezpieczny dowóz do szkoły,
kontrola osób obcych pojawiających się na terenie szkoły,
przeprowadzane próbne ewakuacje szkoły,
prelekcje policji na temat bezpieczeństwa.
Oprócz spotkań z nauczycielami na temat obowiązków w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa uczniom, wynikających z przepisów prawa oświatowego, procedur zachowania w sytuacjach kryzysowych i nadzwyczajnych, przeprowadzenia lekcji wychowawczych na temat czynników warunkujących bezpieczeństwo w szkole, procedur zachowania w sytuacji nadzwyczajnej oraz obowiązków wynikających z poszanowania drugiego człowieka chcielibyśmy wzmocnienia współpracy pomiędzy szkołą a rodzicami, w tym przez utworzenie formuły tzw. anonimowej skrzynki na sygnały.
Poniżej przedstawione zostały zagrożenia wewnętrzne i zewnętrzne, jakie mogą mieć miejsce w szkole.
Zagrożenia wewnętrzne
Do najważniejszych zagrożeń wewnętrznych w szkole należą:
agresywne zachowania ucznia oraz zjawisko tzw. fali,
korzystanie przez uczniów z substancji psychoaktywnych,
kradzież lub wymuszenia pieniędzy lub przedmiotów wartościowych,
pedofilia,
pornografia,
prostytucja,
picie alkoholu,
wypadek
czyn karalny dokonany przez ucznia.
Zagrożenia zewnętrzne
Do najczęściej występujących zewnętrznych zagrożeń fizycznych należą:
podejrzenie podłożenia ładunku wybuchowego,
podejrzenie otrzymania podejrzanej przesyłki,
włamanie do szkoły połączone z kradzieżą,
agresywne zachowanie ucznia,
wtargnięcie osoby posiadającej broń,
wtargnięcie terrorysty do szkoły,
zagrożenie wybuchem pożaru lub wybuch pożaru,
zagrożenie wybuchem gazu lub wybuch gazu,
zagrożenie niebezpiecznymi środkami chemicznymi lub biologicznymi,
zagrożenie katastrofą budowlaną i zagrożenie siła żywiołową.
W niemal każdym z powyższych przypadków zagrożeń zewnętrznych dochodzi do ogłoszenia alarmu i ewakuacji uczniów oraz personelu szkoły. Sposób ich przeprowadzenia powinien być znany wszystkim, a ćwiczenia w przeprowadzaniu ewakuacji powinny odbywać się raz w roku szkolnym.
Rekomendacje dla działań w szkole
- Nie należy bagatelizować żadnego sygnału świadczącego o fakcie zaistnienia zagrożenia. Należy przeciwdziałać temu zjawisku na możliwie wczesnym etapie jego powstawania.
- Należy dać możliwość uczniowi poinformowania nauczyciela lub pedagoga o zaistniałej sytuacji związanej z czynnością niebezpieczną, budując atmosferę zaufania.
- Należy wyciągać konsekwencje w stosunku do osób dopuszczających się czynów zabronionych
- W ramach działań profilaktycznych podczas lekcji wychowawczych, przy współpracy z ekspertami i specjalistami, należy informować uczniów o skutkach i konsekwencjach związanych z zagrożeniami w szkole jak i poza nią.
- Należy tworzyć przyjazne środowisko pracy i nauki poprzez sprawiedliwe ocenianie, jasne, czytelne, sprawiedliwe normy, przyjazny nadzór nad uczniami, sprawną organizację życia szkolnego.
- Należy podejmować działania integrujące zespoły klasowe, poznawanie się uczniów, sprzyjające budowie pozytywnych relacji w klasie.
- Należy budować relacje na autorytecie nauczyciela: nauczyciel powinien jasno określić zasady pracy i wymagania wobec uczniów, prowadzić lekcje w sposób zrozumiały, szanować ucznia i udzielać mu wsparcia, sprawować kontrolę w klasie i interweniować w razie zachowania naruszającego normy.
- Należy diagnozować sytuacje w szkole w kontekście występowania zagrożeń wewnętrznych w placówce, przeciwdziałania i usuwania oraz monitorować postępy i efekty wprowadzonych działań
- Niezbędna jest edukacja profilaktyczna jako forma merytorycznego wsparcia w zakresie rozwiązywania problemów kierowana do nauczycieli, osób współpracujących z uczniami i rodziców.
- Należy organizować rozmowy, pogadanki i dyskusje z rodzicami.
Niektóre z czynów stanowiących fizyczne zagrożenie wewnętrzne w szkole mają znamiona czynów zabronionych. Należy pamiętać, że na zasadach określonych w Kodeksie Karnym odpowiada osoba, która popełniła czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat. Określa to art. 10 par.1 Kodeksu Karnego.
Także niektóre czyny osoby, która ukończyła 15 lat rozpatrywane są jako przestępstwa –określa je szczegółowo art. 10 par.2 KK. Nie oznacza to jednak, że odpowiedzialności nie mogą podlegać osoby młodsze. Odpowiedzialność przed Sądem Rodzinnym i dla Nieletnich ponoszą osoby, które w chwili popełnienia czynu ukończyły 13 lat, jednak taki czyn nie stanowi przestępstwa, a jedynie jest to czyn karalny, a sprawca podlega stosowaniu środków wychowawczych przewidzianych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Procedury bezpieczeństwa na terenie szkoły i procedury postępowania w przypadku wystąpienia w szkole przypadków najczęściej występujących fizycznych zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz osoby i instytucje, do których można zgłosić się o wsparcie w sytuacjach wymagających pomocy psychologiczno – pedagogicznej i wychowawczej są dostępne w szkole.